Η Σύγκρουση Συμφερόντων των Δικηγόρων

Σύμφωνα με τον κυπριακό Κώδικα Δεοντολογίας Δικηγόρων: «(1) Ο δικηγόρος οφείλει να μην ενεργεί ως σύμβουλος ή εκπρόσωπος ή δικηγόρος περισσοτέρων του ενός πελατών στην ίδια υπόθεση, εφόσον υπάρχει σύγκρουση των συμφερόντων αυτών των πελατών ή σοβαρός κίνδυνος για τέτοια σύγκρουση. (2) Ο δικηγόρος οφείλει να απέχει από το να ασχολείται με τις υποθέσεις όλων

των ενδιαφερομένων πελατών, εφόσον αναφύεται σύγκρουση συμφερόντων, εφόσον υπάρχει κίνδυνος να παραβιασθεί το επαγγελματικό απόρρητο ή εφόσον υπάρχει κίνδυνος να πληγεί η ανεξαρτησία του. (3) Ο δικηγόρος δεν μπορεί να αναλάβει την υπόθεση νέου πελάτη αν υπάρχει κίνδυνος να παραβιασθεί το απόρρητο των πληροφοριών που του εμπιστεύτηκε ένας παλιός πελάτης».

Στον Κώδικα Δεοντολογίας για Ευρωπαίους Δικηγόρους του Συμβουλίου των Δικηγορικών Συλλόγων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (CCBE) η ρύθμιση για τη Σύγκρουση Συμφερόντων έχει ως εξής (άρθρο 3.2):

3.2.1.Ο δικηγόρος δεν μπορεί να συμβουλεύει, να εκπροσωπεί ή να ενεργεί για λογαριασμό δύο ή περισσοτέρων εντολέων στην ίδια υπόθεση εάν υπάρχει σύγκρουση ή σοβαρός κίνδυνος για τη δημιουργία σύγκρουσης μεταξύ των συμφερόντων των συγκεκριμένων εντολέων.

3.2.2.Ο δικηγόρος πρέπει να διακόψει κάθε ενέργεια και για τους δύο εντολείς ή για όλους τους ενδιαφερόμενους εντολείς όταν προκύπτει σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ των εντολέων αυτών καθώς και κάθε φορά που υπάρχει κίνδυνος παραβίασης του εμπιστευτικού χαρακτήρα της σχέσης δικηγόρου/εντολέα ή όπου μπορεί να μειωθεί ο βαθμός ανεξαρτησίας του δικηγόρου.

3.2.3.Ο δικηγόρος πρέπει επίσης να απέχει από τη διενέργεια πράξεων για ένα καινούριο εντολέα εάν υπάρχει κίνδυνος παραβίασης του εμπιστευτικού χαρακτήρα της σχέσης του με προηγούμενο εντολέα ή αν η γνώση που έχει ο δικηγόρος για τις υποθέσεις του προηγούμενου εντολέα θα μπορούσε να δώσει ένα αθέμιτο πλεονέκτημα στο νέο εντολέα.

3.2.4.Όταν ο δικηγόρος ασκεί το επάγγελμά του σε συνεργασία με άλλους δικηγόρους, οι παράγραφοι 3.2.1. έως 3.2.3. πιο πάνω θα εφαρμόζονται

για την εταιρεία και όλα τα μέλη αυτής.

Σχόλια: Οι πρόνοιες του Άρθρου 3.2.2. δεν αποτρέπουν ένα δικηγόρο από το να ενεργεί για δύο ή περισσότερους εντολείς για το ίδιο ζήτημα νοουμένου ότι δεν συγκρούονται τα συμφέροντά τους και ότι δεν υπάρχει σημαντικός κίνδυνος να προκύψει μια τέτοια σύγκρουση. Όπου ένας δικηγόρος ενεργεί ήδη για δύο ή περισσότερους εντολείς κατά τον τρόπο αυτό και στη συνέχεια προκύψει σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ των εντολέων αυτών ή κίνδυνος παραβίασης του εμπιστευτικού χαρακτήρα της σχέσης δικηγόρου/εντολέα ή άλλες καταστάσεις όπου η ανεξαρτησία του δικηγόρου δυνατόν να τίθεται σε κίνδυνο, τότε ο δικηγόρος πρέπει να παύσει να ενεργεί για λογαριασμό των δύο ή όλων των πελατών.

Ωστόσο, δυνατόν να υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες προκύπτουν διαφορές μεταξύ δύο ή περισσοτέρων εντολέων για λογαριασμό των οποίων ενεργεί ο ίδιος δικηγόρος όπου δυνατόν να είναι ορθό για το δικηγόρο να προσπαθήσει να ενεργήσει ως μεσολαβητής. Σε τέτοιες περιπτώσεις, εναπόκειται στο δικηγόρο να χρησιμοποιήσει τη δική του κρίση ως προς το αν υπάρχει τέτοια σύγκρουση συμφέροντος ή όχι μεταξύ τους, ώστε να απαιτείται όπως ο δικηγόρος παύσει να ενεργεί για λογαριασμό του. Σε αντίθετη περίπτωση, ο δικηγόρος δυνατόν να εξετάσει κατά πόσο θα ήταν καλύτερα να εξηγήσει τη θέση του στους εντολείς, να εξασφαλίσει τη σύμφωνο γνώμη τους και να προσπαθήσει να ενεργήσει ως μεσολαβητής για να επιλύσει τη μεταξύ τους διαφορά, και μόνο εάν η προσπάθεια αυτή για μεσολάβηση αποτύχει, να σταματήσει να ενεργεί για λογαριασμό τους.

Το Άρθρο 3.2.4. εφαρμόζει τις προαναφερόμενες πρόνοιες του Άρθρου 3 για δικηγόρους που ασκούν το επάγγελμά τους σε συνεργασία με άλλους δικηγόρους. Για παράδειγμα, ένα δικηγορικό γραφείο θα πρέπει να διακόπτει κάθε ενέργεια όταν υπάρχει σύγκρουση συμφέροντος μεταξύ δύο εντολέων του δικηγορικού γραφείου, ακόμη κι αν ενεργούν διαφορετικοί δικηγόροι του γραφείου για κάθε εντολέα. Από την άλλη, κατ’εξαίρεση, στην περίπτωση συνεταιρισμού (chambers) που χρησιμοποιείται από Άγγλους «barristers», όπου ένας δικηγόρος ενεργεί για πελάτες ατομικά, διαφορετικοί δικηγόροι του ίδιου συνεταιρισμού είναι δυνατόν να ενεργούν για πελάτες με συγκρουόμενα συμφέροντα.

Σημειώνεται ότι ο ευρωπαϊκός Κώδικας Δεοντολογίας Δικηγόρων αποτελεί δεσμευτικό κείμενο για όλα τα Κράτη Μέλη: όλοι οι δικηγόροι που είναι μέλη των δικηγορικών συλλόγων των χωρών αυτών (είτε οι σύλλογοί τους είναι πλήρη, συνδεδεμένα μέλη είτε μέλη παρατηρητές της CCBE) οφείλουν να συμμορφώνονται με τον Κώδικα κατά τις διασυνοριακές τους δραστηριότητες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου και της Ελβετικής Συνομοσπονδίας καθώς και εντός των χωρών που είναι συνδεδεμένα μέλη και μέλη παρατηρητές.

Ο ομότιμος καθηγητής του Α.Π.Θ. Φαίδωνας Κοζύρης αναφέρεται στη σύγκρουση συμφερόντων για τους δικηγόρους στο άρθρο του «Η αστική ευθύνη του δικηγόρου- Συγκριτικά σχόλια» (nomikaxronika.gr): “Τέλος, να επισημάνουμε τη μεγάλη σημασία που έχει για τους Αμερικανούς δικηγόρους η αποφυγή της λεγομένης «σύγκρουσης συμφερόντων» (conflict of interests). Ιδίως στις μεγάλες δικηγορικές εταιρείες, με πολλούς πελάτες ποικίλων δραστηριοτήτων, επιβάλλεται η αποφυγή ταυτόχρονης αντιπροσώπευσης όλων εκείνων που ασχολούνται ή μπορεί να ενδιαφέρονται για κάτι παρόμοιο με τους ήδη (και κάποτε και πρώην) πελάτες για λόγους τόσο απόλυτης αφοσίωσης όσο και μη παραβίασης της εμπιστευτικότητας, θυμάμαι, τότε που υπηρετούσα σε μια τέτοια δικηγορική εταιρεία στη Νέα Υόρκη, ότι στους δέκα νέους πελάτες, που ζητούσαν να τους πάρουμε, απορρίπταμε τους εννέα μόνο και μόνο γι’ αυτό τον λόγο!
Σχετική είναι και η δυσκολία που αντιμετωπίζουν πολλές δικηγορικές εταιρείες που έχουν πελάτες μεγάλες εταιρείες, όπου πολλές φορές εμφιλοχωρεί σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ π.χ. της διοίκησης (ή ακόμη και ορισμένων μελών της μεταξύ τους) και των μετόχων ή της «εταιρείας» καθεαυτής. Ο πειρασμός είναι μεγάλος οι δικηγόροι να μεροληπτήσουν υπέρ αυτών που τους προσέλαβαν, αλλά αυτό είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο και απαιτείται κάθε φορά να ξεκαθαρίζεται με σαφήνεια και από νωρίς ποιος είναι ο εκάστοτε πελάτης του δικηγόρου και επίσης ποιος (θα) τον πληρώνει”.

H Ομάδα Εργασίας  της CCBE για την αναθεώρηση του Κώδικα Δεοντολογίας (“Τowards Model Code of Conduct Working Group”) επεξεργάζεται τη θέσπιση ενός γενικού  κανόνα περί απαγορεύσεως του Δικηγόρου να αναλαμβάνει και τα δύο αντίδικα μέρη ή μέρος υποθέσεων των αντιδίκων πλευρών. Σύμφωνα με τον Νικόλαο Β.Κουτκιά , Μέλος Δ.Σ του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, που συμμετείχε στην ομάδα, αντικείμενο συζήτησης και διαβούλευσης αποτέλεσε η διατύπωση του κανόνα δικαίου που να επιλύει την σύγκρουση συμφερόντων του δικηγόρου, όταν έχει περισσότερους πελάτες στην ίδια υπόθεση. Ο κανόνας αυτός έχει σήμερα ως εξής: «Εκτός εάν άλλως προβλέπεται στην παράγραφο 5, ο δικηγόρος δεν μπορεί να βοηθήσει ή να ενεργεί για λογαριασμό δύο ή περισσότερων πελατών , αν υπάρχει σύγκρουση μεταξύ των συμφερόντων των πελατών αυτών. Ένας δικηγόρος δεν μπορεί να βοηθήσει ή να ενεργεί για λογαριασμό ενός πελάτη , αν υπάρχει σύγκρουση μεταξύ των συμφερόντων του πελάτη του και τη δική του συμφέροντα ή εάν ο δικηγόρος είχε χειριστεί το θέμα ως δημόσιος υπάλληλος , είτε ως δικαστής, διαιτητή ή μεσολαβητής , ή στην ικανότητα επίλυσης των διαφορών σε οποιαδήποτε άλλη μορφή εναλλακτικής επίλυσης διαφορών , ή σε οποιαδήποτε άλλη συγκρίσιμη ικανότητα .Η υποχρέωση αυτή ισχύει επίσης και όταν υπάρχει σημαντικός κίνδυνος σύγκρουσης συμφερόντων».  

Η βασική κοινή θέση των συμμετεχόντων είναι ότι βασική αρχή του επαγγέλματος του δικηγόρου είναι πως ο δικηγόρος πρέπει να αποφεύγει να εκπροσωπεί  αντικρουόμενα συμφέροντα του πελάτη του. Μόνον ο δικηγόρος χωρίς συγκρουόμενα συμφέροντα είναι σε θέση  να παρέχει, με πλήρη ανεξαρτησία και χάριν του προέχοντος συμφέροντος αυτής , τη νομική προστασία που χρειάζεται ο πελάτης του». Αυτό αναγνωρίζεται και από την δικαστική απόφαση του ΔΕΚ σε υπόθεση ΔΕΚ , C -550 /07 (Akzo Nobel ), Σημείωση 42. Τούτο είναι υποχρεωτικό για τον δικηγόρο διότι η επίλυση της σύγκρουση συμφερόντων συνδέεται στενά με άλλες κεντρικές βασικές αρχές του επαγγέλματος του δικηγόρου, όπως η εμπιστευτικότητα και η ανεξαρτησία.

Υπήρξε έντονος προβληματισμός μεταξύ των Συμμετεχόντων κατά πόσο ο γενικός αυτός απαγορευτικός κανόνας πρέπει να είναι κάθετος ή να εισαχθούν λογικές εξαιρέσεις όσον αφορά π.χ στις εξωδικαστικές υποθέσεις, ώστε το νέο πρότυπο κανόνων Δεοντολογίας να είναι ευέλικτο, ανοικτό και αποτελεσματικό για να επιλύσει σε δίκαιη και σύγχρονη βάση περιπτώσεις σύγκρουσης συμφερόντων-καθηκόντων του Δικηγόρου. Ταυτόχρονα αμφιλεγόμενο είναι το  θέμα, κατά πόσο ένας δικηγόρος μπορεί να παρέχει υπηρεσίες ή να ενεργεί εξ ονόματος των δύο ή περισσότερων πελατών του. Σύμφωνα με την Ομάδα Εργασίας τούτο είναι επιτρεπτό υπό τις κάτωθι προϋποθέσεις:

(Α) δεν υφίσταται σύγκρουση συμφερόντων,

(Β) οποιαδήποτε πιθανή σύγκρουση δεν έχει ανακύψει,

(Γ) οι διαφορετικές πελάτες έχουν ένα κοινωνία συμφέροντος σε σχέση με το προς αντιμετώπιση θέμα,

(Δ) οι πελάτες έχουν δώσει εγγράφως της συναίνεση τους

(Ε) το καθήκον της εχεμύθειας δεν τίθεται σε κίνδυνο

(Στ) ο δικηγόρος θεωρεί ότι η πιθανή σύγκρουση συμφερόντων  ενεργεί προς το συμφέρον όλων αυτών των πελατών.

Δείτε το σχολιασμό της CCBE για τον κανόνα της Σύγκρουσης Συμφερόντων εδώ