Γράφει η Eιρήνη Μιχαήλ, Junior Lawyer
Είναι αδιαμφισβήτητο και πλέον κατοχυρωμένο τόσο σε εθνικό
όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο ότι η ανθρώπινη ζωή είναι το υπέρτατο αγαθό. Όπως
αναφέρεται στο Διεθνές Σύμφωνο για τα οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά
δικαιώματα, στο Άρθρο 11, ‘’Τα συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν το δικαίωμα κάθε
προσώπου για ένα επίπεδο διαβιώσεως ανεκτό για το ίδιο και την οικογένειά του,
συμπεριλαμβανομένης της κατάλληλης διατροφής, ενδυμασίας και κατοικίας,
συγχρόνως δε και το δικαίωμα της συνεχούς βελτιώσεως των συνθηκών διαβιώσεώς
του.
Τα κράτη θα λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για τη διασφάλιση του
δικαιώματος αυτού, αναγνωρίζοντας στην περίπτωση αυτή την ουσιώδη σημασία της
διεθνούς συνεργασίας, που βασίζεται στην ελεύθερη συναίνεση. Τα συμβαλλόμενα
Κράτη αναγνωρίζουν το βασικό δικαίωμα κάθε προσώπου για την προστασία του από
την πείνα και θα θεσπίσουν μόνα τους ή με τη διεθνή συνεργασία τα απαιτούμενα
μέτρα, συμπεριλαμβανομένων και των συγκεκριμένων προγραμμάτων ...... ‘’.
Με αφετηρία την θέση αυτή, δεν είναι λίγα τα άτομα που στην
σημερινή σύγχρονη κοινωνία, βρίσκονται στο τραγικό ηθικό δίλημμα της, από την
μια πλευρά, μη παρέμβασης και στέρησης της ιδιωτικής ιδιοκτησίας άλλων ατόμων
και συγκεκριμενοποιώντας της μη διάπραξης του αδικήματος της κλοπής τροφίμων
μικρής αξίας από άλλους συνανθρώπους τους και από την άλλη της επιταγής να
χορηγήσουν με όλα τα απαραίτητα αγαθά την οικογένεια τους για σκοπούς
επιβίωσης.
Η ηθική σύγκρουση διαφαίνεται ακριβώς, στο γεγονός ότι το
άτομο θα πρέπει να προβεί σε πράξεις που ναι μεν νομοθετικά απαγορεύονται αλλά
ηθικά απαιτούνται. Εν συνεπεία, τοποθετώντας και ζυγίζοντας όλα τα δεδομένα και
έχοντας κατά νου το έμφυτο ένστικτο της επιβίωσης, δύναται να υποστηρίξει
κανείς ότι η υποχρέωση να θρέψει το άτομο την οικογένεια του αλλά και τον ίδιο
του τον εαυτό υπερτερεί έναντι της απαγόρευσης μη κλοπής.
Εξάλλου, δεν αποτελεί λεκτική υπερβολή η θέση, ότι η κλοπή
ενός προϊόντος, το οποίο στοιχίζει ελάχιστα, θα προκαλέσει πολύ μικρότερη βλάβη
έναντι του ενδεχόμενου θανάτου ενός ατόμου από την πείνα. Επομένως, το κράτος
παραπέμποντας ένα άτομο στο Δικαστήριο για κλοπή τροφίμων μικρής αξίας, που
κλάπηκαν προκειμένου να ταΐσει την οικογένεια του, ως έχει καθήκον να πράξει ή
για να ζήσει το ίδιο το άτομο, ενδεχομένως να βρίσκεται αντιμέτωπο με
περιπτώσεις που θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς, ότι αφήνουν περιθώρια
χαλάρωσης του κανόνα ότι ‘’η εξατομίκευση της ποινής δεν θα πρέπει να
καταστρατηγεί τις διατάξεις του νόμου’’.
Αυτό γιατί το Δικαστήριο δεν έχει ενώπιον του ένα κοινό
εγκληματία αλλά ένα άτομο που βρισκόταν σε μια πραγματική κατάσταση ανάγκης.
Προς επίρρωση του προαναφερθέντος, αξίζει μια σύντομη επισκόπηση της απόφασης
του Δικαστηρίου της Ιταλίας, το οποίο αθώωσε κατηγορούμενο, ο οποίος
αντιμετώπιζε την κατηγορία της κλοπής τροφίμων, συνολικής αξίας €4.07.
Το Ιταλικό Δικαστήριο στην πρωτότυπη απόφαση του,
υπογράμμισε ότι όταν κάποιος κλέβει ελάχιστη ποσότητα φαγητού, λόγω πείνας, δεν
συνιστά αδίκημα. Όπως συγκεκριμένα τονίστηκε από το Δικαστήριο «Η κατάσταση του
κατηγορούμενου και οι συνθήκες κατά τις οποίες πραγματοποιήθηκε η οικειοποίηση
των τροφίμων αποδεικνύουν ότι αποφάσισε να αφαιρέσει μικρή ποσότητα φαγητού για
να αντιμετωπίσει την άμεση και απόλυτη φυσική απαίτηση να μπορέσει να τραφεί,
δρώντας, κατά συνέπεια, σε κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από έκτακτη
ανάγκη».
Εν προκειμένω και στην Αμερική, με την ίδια προσέγγιση και
ανθρωπισμό αντιμετώπισε και ο Δικαστής Roger Esley κατηγορούμενο, ο οποίος
κατηγορείτο ότι έκλεψε τρόφιμα μικρής αξίας που επρόκειτο να πεταχτούν από ράφι
υπεραγοράς, για να ζήσει την οικογένεια του αφού ο ίδιος λόγω προβλήματος
υγείας που αντιμετώπιζε αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την εργασία του και έτσι
δεν είχε οποιαδήποτε έσοδα.
Ειδικότερα, το Δικαστήριο απέρριψε την κατηγορία εναντίον
του νεαρού κατηγορουμένου και ανέφερε: ’’How are they expected to live? It
seems to me that the appropriate punishment for taking food that is of no value
is an absolute discharge. I clearly cannot make any financial order’’. Περαιτέρω
τόνισε ‘Why did the state in its wisdom decide to prosecute? There was clearly
no public interest in pursuing a couple who had no money and whose children, as
a consequence, were being looked after by the grandparents. There was no
damage, nobody was hurt – and all because of foodstuffs that had been thrown
away.’
Εκ διαμέτρου αντίθετες ήταν οι προσεγγίσεις, παρόμοιας φύσης
αδικημάτων σε Κύπρο και Ελλάδα. Συγκεκριμένα, το 2015 μητέρα μονογονιός στην
Πάτρα βρέθηκε ένοχη, στα πλαίσια αυτόφωρης διαδικασίας και καταδικάστηκε από το
Δικαστήριο σε ποινή φυλάκισης 4 μηνών γιατί έκλεψε τρόφιμα συνολικής αξίας €30.
Στην Κύπρο, ενώπιον της δικαιοσύνης βρέθηκε ηλικιωμένος συνταξιούχος, ο οποίος
έκλεψε ένα φιλέτο κοτόπουλο αξίας €6.40 προκειμένου να ταΐσει το εγγόνι του, το
οποίο πάσχει από διαβήτη. Ο κατηγορούμενος βρισκόμενος στο εδώλιο και για
σκοπούς επιμέτρησης είχε αναφέρει: «Ήταν μια στιγμή ντροπής για μένα.
Αναγκάστηκα και έκλεψα γιατί δεν πληρώθηκα τη σύνταξη μου. Λυπόμουν να μείνει
νηστικός». Εν τέλει στον κατηγορούμενο επιβλήθηκε πρόστιμο 250 ευρώ.
Επιχειρώντας μια πιο διεισδυτική ματιά στο θέμα διαφαίνεται
ότι, ενώ τα κράτη αναγνωρίζουν τα δικαιώματα που κατοχυρώνονται στις Διεθνείς
Συμβάσεις, όπως το δικαίωμα της τροφής ως αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης
επιβίωσης, εν τούτοις είναι απρόθυμα, μέσω των οργάνων τους, να χρησιμοποιήσουν
αυτά τα δικαιώματα αλλά και μηχανισμούς προκειμένου να προστατεύσουν τα άτομα.
Παράλληλα, επεκτείνοντας τη σκέψη μας λίγο παρά πέρα, μπορεί
εύλογα να διερωτηθεί κανείς, αν το ίδιο το κράτος δεν είναι σε θέση να
εξασφαλίσει ένα ελάχιστο επίπεδο διαβίωσης για τους πολίτες του, με αποτέλεσμα
αυτοί να αναγκάζονται να εγκληματήσουν διαπράττοντας ήσσονος σημασίας αδικήματα
σε βάρος περιουσίας άλλων ατόμων, εφόσον βρίσκονται μεταξύ ζωής και
λιμοκτονίας, τίθεται το ερώτημα αν στο τέλος της μέρας, μήπως το κράτος είναι
που εγκληματεί, αφού διαφαίνεται η μη τήρηση των διατάξεων των συνθηκών;
Σχόλια