Ποινικές ευθύνες σε πλήρωμα και ο θάνατος του 36χρονου στο Blue Horizon- Ο καταπέλτης έπρεπε να ήταν ήδη κλειστός

της Κατερίνας Σοφοκλέους, Δικηγόρου-Νομικού Συμβούλου

Ο θάνατος του 36χρονου Αντώνη δημιούργησε ένα κύμα αντιδράσεων αλλά και αναλύσεων σχετικά με κοινωνικά, ανθρωπιστικά και δη, νομικά ζητήματα που προκύπτουν. 

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι κοινωνικά, δημιουργείται ένα έντονο κλίμα αντιδράσεων όταν αντιλαμβάνεσαι ότι εργαζόμενοι ενός πλοίου, λόγω της αντίδρασης τους σε ένα αργοπορημένο επιβάτη, προκάλεσαν τον θάνατος του 36χρονου Αντώνη. Ανθρωπιστικά, δε, φαίνεται αδιανόητη η στάση και η αντίδραση του πληρώματος σε ένα αργοπορημένο επιβάτη, ο οποίος απλώς προσπάθησε να προλάβει το πλοίο του για την Κρήτη. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι θα μπορούσε να συμβεί στον καθένα μας αλλά δεν παύει να οδηγούμαστε πάλι σε ένα νομικό κυκεώνα ζητημάτων, τα οποία χωρίς ειδική μελέτη των στοιχείων αλλά και της μαρτυρίας, κανένα δεν μπορεί να καταλήξει σε συμπέρασμα με βεβαιότητα. Ωστόσο, στο παρόν θεωρώ κρίσιμο να αναλύσω το ζήτημα του καταπέλτη το οποίο είναι καίριο για τον θάνατο του 36χρονου και για το οποίο θα πρέπει να δοθούν συγκεκριμένες απαντήσεις.

Βλέποντας, διάφορες δημοσιογραφικές αναλύσεις, όλοι εστιάζουν στην στάση του πληρώματος προς των 36χρονο και η μετέπειτα ενέργειες του καπετάνιου και των λοιπών αρμοδίων προσώπων. Δεν είναι λάθος αυτή η προσέγγιση, καθότι η ενέργεια ή η παράλειψη που οδήγησε στον θάνατο του 36χρονου είναι ένας τρόπος για να οδηγηθούμε, αιτιωδώς, στην αιτία του θανάτου του 36χρονου.

Για να καταλήξουμε στην ευθύνη των προσώπων που εμπλέκονται θα πρέπει αρχικά να αναλύσουμε και να θέσουμε ως βάση κάποια βασικά γεγονότα. Είναι λογικό ότι, λόγω της διερεύνησης της υπόθεσης κάποια γεγονότα να μην είναι ξεκάθαρα, και ως εκ τούτου σε κάποια σημεία ίσως χρειαστεί να προβούμε σε εικασίες γεγονότων για να καταλήξουμε σε κάποια συμπεράσματα.

Σε διάφορα βίντεο βλέπουμε τα πιο κάτω γεγονότα:

1. Να έχει ξεκινήσει ο απόπλους του πλοίου. Η μηχανή του πλοίου, από την θάλασσα φαίνεται να έχει ξεκινήσει που αυτό οδηγεί σε σταδιακή κίνηση του πλοίου καθότι το πλοίο χρειάζεται κάποιο χρόνο για να σαλπάρει,
2. Ο καταπέλτης του πλοίου ήταν κάποια απόσταση στο έδαφος του λιμανιού
3. Υπήρχαν 3 άτομα του πληρώματος με άσπρα πουκάμισα. 1 άτομο προς άτομα από τα κιγκλιδώματα προς το λιμάνι και 2 άλλα στην πόρτα του πλοίου προς τα αυτοκίνητα
4. Φτάνει ο 36χρονος τρέχοντας και πηδάει στον καταπέλτη από το πλάι του πλοίου
5. Τον σταματά ο πρώτος του πληρώματος που ήταν στα κιγκλιδώματα και τρέχει και ακόμα ένας από πίσω για να τον σταματήσουν να μπει στο πλοίο.
6. Όσο ο καταπέλτης ήταν πάνω στο λιμάνι, το ένα άτομο τον σπρώχνει στο λιμάνι.
7. Ο 36χρονος προσπαθεί ξανά να μπει αλλά μάταια τον ξανασπρώχνει το ίδιο άτομο να βγει από τον καταπέλτη. Να σημειωθεί ότι η απόσταση του καταπέλτη από το λιμάνι έχει μειωθεί.
8. Ο 36χρονος μπαίνει για τρίτη φορά, και ο 36χρονος επέμενε ενώ το πλοίο συνέχισε να κινείται.
9. Στο τελευταίο σημείο φαίνεται το μέλος του πληρώματος, σε κλάσματα δευτερολέπτου να απωθεί για τελευταία φορά τον 36χρονο, ο ίδιος να πηγαίνει προς τα πίσω ενώ ο 36χρονος προσπαθώντας να πιαστεί από το πλοίο γλιστράει και πέφτει στη θάλασσα.

Τα κρίσιμα σημεία, δηλαδή πιο πάνω στα γεγονότα 8 και 9 χρειάζονται ανάλυση από ειδικά προγράμματα και εμπειρογνώμονες οι οποίοι θα μπορέσουν να αναλύσουν με περισσότερη ακρίβεια τις πράξεις που έλαβαν χώρα τα συγκεκριμένα δευτερόλεπτα. Για σκοπούς του παρόντος θα λάβουμε ως δεδομένα τα πιο πάνω.

Για να καταλήξει κάποιος στην ποινική ευθύνη των προσώπων θα περιοριστούμε την ανάλυση στα πρόσωπα που βρίσκονταν στον καταπέλτη και στον καπετάνιο, αρχής γενομένης από ένα γεγονός το οποίο δεν αναλύεται ή δεν έχει γίνει αναφορά με την σημασία που θα έπρεπε να δοθεί. Ο 36χρονος έπεσε στο νερό (*ανεξάρτητα από το κατά πόσο τον έσπρωξαν ή όχι) την ώρα και την στιγμή που το πλοίο είχε ήδη ξεκινήσει να αναχωρεί από το λιμάνι. Ήδη, δηλαδή, είχε ξεκινήσει η μηχανή και το πλοίο είχε αρχίσει με αργό ρυθμό της αναχώρηση του από το λιμάνι. Ο καταπέλτης δε, ήταν ανοικτός ταυτόχρονα με την αναχώρηση του. Η προπέλα του πλοίου ήταν ανοικτή γιατί ακριβώς είχε ξεκινήσει το πλοίο και ήταν αυτό που δημιουργεί τα κύματα που φαίνονται στη συνέχεια του κρίσιμου οπτικού υλικού.  Τα κύματα δε, που δημιουργήθηκαν ήταν τέτοια που, ίσως, να μην άφηναν την δυνατότητα στον άτυχο 36χρονο να επιπλεύσει ή ακόμα (αν ερωτηθούν ειδικοί) μπορεί η ίδια η προπέλα, λόγω της κίνησης της να τραβούσε προς τα κάτω τον 36χρονο, την λεγόμενη κατά τους ναυτικούς, δίνη στην θάλασσα.

Με απλά λόγια, η ποινική ευθύνη αλλά και γενικότερα η ευθύνη για τον θάνατο του 36χρονου, θα πρέπει να αναλύεται από τις ενέργειες του πληρώματος πριν την άφιξη του 36χρονου, καθότι ο καταπέλτης παράνομα ήταν στο λιμάνι πριν την έναρξη των μηχανών για αναχώρηση του πλοίου. Συγκεκριμένα, για λόγους, ακριβώς, ασφαλείας διαφαίνεται στο προεδρικό διάταγμα  ΥΠ  ΑΡΙΘ.  177/2000, ΦΕΚ 164/Α/14-7-2000- Κανονισμός καταλληλότητας οχηματαγωγών πλοίων και συμπληρωματικές διατάξεις για την εφαρμογή της Οδηγίας 98/18/ΕΚ (Πρόσθετα και ισοδύναμα μέτρα και εξαιρέσεις Ε/Γ που εμπίπτουν στο πεδίο της οδηγίας 98/18/ΕΚ) τα εξής σημαντικά.

Στο άρθρο 22 του εν λόγω διατάγματος αναφέρει τους κανόνες σχετικά με τους καταπέλτες, και στο εδάφιο 11 αναφέρει:«Η ασφάλιση του καταπέλτη και της θύρας ασφαλείας, πρέπει να γίνεται πριν τον απόπλου του πλοίου με ευθύνη του Πλοιάρχου.». Ειδική αναφορά γίνεται στην Ευρωπαϊκή οδηγία 2009/45/ΕΚ, η οποία αποτελεί τροποποίηση της 98/18/ΕΚ. Στην εν λόγω οδηγία αναφέρεται ρητά:

«1. Οι παρακάτω θύρες που ευρίσκονται άνωθεν της γραμμής του ορίου βυθίσεως πρέπει να κλείνονται και να κλειδώνονται προ του απόπλου του πλοίου για οποιοδήποτε ταξίδι και να παραμένουν κλειστές και κλειδωμένες μέχρις ότου το πλοίο καταπλεύσει στον επόμενο λιμένα:

1.       θύρες φορτώσεως φορτίου στο εξωτερικό περίβλημα ή στα οριακά τοιχώματα των κλειστών υπερκατασκευών·

2.       παραφωτίδες πλώρης που ευρίσκονται σε θέσεις, όπως ορίζεται στην παράγραφο 1.1·

3.       θύρες φορτώσεως φορτίου στο διάφραγμα συγκρούσεως·

4.       υδατοστεγή κεκλιμένα επίπεδα (καταπέλτες) που συνιστούν εναλλακτικό κλείσιμο προς εκείνο που καθορίζεται στις παραγράφους 1.1 μέχρι και 1.3. Με την προϋπόθεση ότι, όταν μία θύρα δεν μπορεί να ανοίγει ή να κλείνει καθώς το πλοίο ευρίσκεται στην προβλήτα, η θύρα αυτή είναι δυνατόν να ανοίγει ή να αφήνεται ανοικτή, ενώ το πλοίο προσεγγίζει ή απομακρύνεται από την προβλήτα, αλλά μόνον στο βαθμό που είναι αναγκαίο για να λειτουργήσει αμέσως η θύρα. Σε κάθε περίπτωση, η εσωτερική πρωραία θύρα πρέπει να μένει κλειστή.»

Ως εκ τούτου, κατά την δική μου αντίληψη, γνώση και κατανόηση το ζήτημα αρχίζει να αναλύεται, ως αιτία θανάτου, όχι από την στιγμή που ο 36χρονος πέφτει στο νερό αλλά από την παραβίαση των νόμων για τον καταπέλτη. Ο νομοθέτης εν τη σοφία του καθόρισε ως απαραίτητο το κλείσιμο του καταπέλτη πριν τον απόπλου του πλοίου ακριβώς για την ασφάλεια των προσώπων που επιβαίνουν στο πλοίο αλλά και για άλλους λόγους. Αν οι κανόνες τηρούνταν, δεν θα συζητούσαμε οτιδήποτε σήμερα. Ο καταπέλτης, πριν τον απόπλου (δηλαδή πριν το ξεκίνημα της μηχανής- καθώς το ξεκίνημα της μηχανής οδηγεί στην σταδιακή αναχώρηση του πλοίου), οδήγησε στον θάνατο του 36χρονου. Ο καπετάνιος, λοιπόν, οποιαδήποτε και αν ήταν η ενέργεια του μετά από την γνώση του για τον 36χρονο, όφειλε να μην ξεκινήσει την μηχανή πριν ο καταπέλτης να ήταν κλειστός και ασφαλισμένος.

Στο βωμό, λοιπόν, των συμφερόντων που εξυπηρετούνται, τα πλείστα, αν όχι όλα, τα πλοία ποτέ δεν αναμένουν τα κλείσει ο καταπέλτης και μετά να ξεκινήσει η μηχανή του πλοίου. Αντίθετα αυτό γίνεται ταυτόχρονα για την εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος.

Για να καταλήξουμε, λοιπόν, δεν επιχειρώ να καθορίσω την ποινική ευθύνη του οποιοδήποτε αλλά θεωρώ απαραίτητη την αναφορά αυτή καθότι η παράλειψη του καπετάνιου να μην ξεκινήσει την μηχανή πριν ο καταπέλτης να είναι κλειστός να του επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την θέση του σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο στο συμβάν. Να σημειωθεί ότι είναι κρίσιμο το γεγονός ότι η μηχανή ήταν ξεκινημένη καθώς αυτή, ίσως, να ωθούσε τον 36χρονο προς τα κάτω έτσι ο ίδιο να μην μπορούσε να επιπλεύσει ή ακόμα και να κολυμπήσει. Η δε ευθύνη του προσώπου που απώθησε τον 36χρονο θα πρέπει να ιδωθεί με ιδιαίτερη προσοχή στη βάση των οδηγιών που είχε αλλά και των ενεργειών του. Φυσικά, η στάση του 36χρονου να επιμένει να μπει στο πλοίο σε καμία περίπτωση δεν αναιρεί την οποιαδήποτε ποινικώς κολάσιμη συμπεριφορά του καπετάνιου ή οποιουδήποτε άλλου προσώπου στο πλοίο.

Καταληκτικά, λοιπόν, για την κατάληξη σε οποιοδήποτε άτομο για την ευθύνη που τον βαραίνει θα πρέπει να ξεκινήσουμε την ανάλυση των υποχρεώσεων ένα στάδιο πριν την άφιξη του 36χρονου στο εν λόγω πλοίο. Οι ευθύνες φαίνονται πολλές και ταυτόχρονα η προχειρότητα εφαρμογής των κανόνων και ο ερασιτεχνισμός μπορεί και εκ των πραγμάτων οδήγησε σε τραγικές συνέπειες, όπως ενός τέτοιου τραγικού συμβάντος.

* Η Κατερίνα Σοφοκλέους είναι Δικηγόρος- Νομικός Σύμβουλος (LLB, LLM- Criminal Law and Criminal Justice, PhD Candidate)