Απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ της 16ης Φεβρουαρίου 2023, HYA κ.λπ. (Αιτιολογία των αδειών ακρόασης τηλεφωνικών συνδιαλέξεων) (C-349/21, EU:C:2023:102)
Στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας, ο πρόεδρος του Spetsializiran nakazatelen sad (ποινικού δικαστηρίου ειδικών αρμοδιοτήτων, Βουλγαρία), με πλείονες αποφάσεις, έκανε δεκτά αιτήματα υποβληθέντα από τη Spetsializirana prokuratura (ειδική εισαγγελία, Βουλγαρία) για τη χορήγηση άδειας χρήσης ειδικών μεθόδων συλλογής πληροφοριών για την ακρόαση και την καταγραφή των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων διαφόρων προσώπων τα οποία θεωρούνταν ύποπτα για τη διάπραξη σοβαρών αδικημάτων.
Προς αιτιολόγηση των αποφάσεών του, ο πρόεδρος ακολούθησε την ισχύουσα εθνική δικαστική πρακτική, η οποία συνίσταται στη χρήση τυποποιημένου κειμένου χωρίς εξατομικευμένη αιτιολογία που απλώς αναφέρει κατ’ ουσίαν ότι έχουν τηρηθεί οι προβλεπόμενες από την εθνική νομοθεσία σχετικά με τις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις απαιτήσεις, περί των οποίων γίνεται λόγος στο κείμενο αυτό. Εν συνεχεία, η ειδική εισαγγελία απήγγειλε εις βάρος των προσώπων τα οποία αφορούσαν οι ακροάσεις κατηγορίες για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση.
Το περιεχόμενο των καταγεγραμμένων συνδιαλέξεων ασκούσε άμεση επιρροή για τη θεμελίωση του κατηγορητηρίου των προσώπων αυτών. Επιληφθέν της υποθέσεως επί της ουσίας, το ποινικό δικαστήριο ειδικών αρμοδιοτήτων, ήτοι το αιτούν δικαστήριο, εξήγησε ότι εναπόκειται στο ίδιο να ελέγξει, προηγουμένως, το κύρος της διαδικασίας για τη χορήγηση των αδειών ακρόασης των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων. Διατηρώντας αμφιβολίες ιδίως ως προς τη συμβατότητα της προαναφερθείσας δικαστικής πρακτικής με το δίκαιο της Ένωσης, το αιτούν δικαστήριο αποφάσισε να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικό ερώτημα.
Εκτίμηση του Δικαστηρίου
Το Δικαστήριο επισημαίνει ότι η επίμαχη δικαστική πρακτική εντάσσεται στο πλαίσιο νομοθετικών μέτρων τα οποία έχει θεσπίσει η Βουλγαρία βάσει της οδηγίας για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες [1] και προβλέπουν τη δυνατότητα εκδόσεως αιτιολογημένων δικαστικών αποφάσεων που έχουν ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της αρχής του απορρήτου των ηλεκτρονικών επικοινωνιών και των δεδομένων κίνησης, την οποία κατοχυρώνει η οδηγία αυτή [2].
Συνακόλουθα, η εν λόγω πρακτική πρέπει να εφαρμόζεται τηρουμένης της υποχρέωσης αιτιολογήσεως που προβλέπουν τα νομοθετικά αυτά μέτρα, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης [3], στον οποίο παραπέμπει η οδηγία αυτή.
Το Δικαστήριο επισημαίνει επίσης ότι από το νομικό καθεστώς της εθνικής διαδικασίας προκύπτει ότι ο αρμόδιος δικαστής που χορηγεί την άδεια για τη χρήση ειδικών μεθόδων συλλογής πληροφοριών λαμβάνει την απόφασή του βάσει αιτιολογημένου και εμπεριστατωμένου αιτήματος, του οποίου το περιεχόμενο προβλέπεται από τον νόμο και πρέπει να του παρέχει τη δυνατότητα να εξακριβώσει αν πληρούνται οι προϋποθέσεις για τη χορήγηση της άδειας.
Στο πλαίσιο αυτό, το Δικαστήριο κρίνει ότι, εφόσον ο αρμόδιος δικαστής, μετά την εξέταση του αιτιολογικού ενός εμπεριστατωμένου αιτήματος, εκτιμά ότι η υποβολή του είναι δικαιολογημένη, ο δικαστής αυτός, υπογράφοντας ένα τυποποιημένο κείμενο, το οποίο συντάσσεται βάσει υποδείγματος και στο οποίο αναγράφεται ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις του νόμου, επικυρώνει τους λόγους της αιτήσεως διασφαλίζοντας συγχρόνως την τήρηση των προϋποθέσεων του νόμου.
Πράγματι, δεν θα ήταν εύλογο να απαιτείται η συγκεκριμένη άδεια να περιέχει ειδική και λεπτομερή αιτιολογία, ενώ η αίτηση βάσει της οποίας χορηγείται η άδεια αυτή περιέχει ήδη, δυνάμει της εθνικής νομοθεσίας, τέτοια αιτιολογία.
Εντούτοις, το Δικαστήριο προσθέτει ότι, άπαξ ο ενδιαφερόμενος ενημερώθηκε για την εφαρμογή ως προς αυτόν ειδικών μεθόδων συλλογής πληροφοριών, η υποχρέωση αιτιολογήσεως που απορρέει από τον Χάρτη επιβάλλει το πρόσωπο αυτό να είναι σε θέση να κατανοήσει τους λόγους για τους οποίους χορηγήθηκε άδεια χρήσης των μεθόδων αυτών, προκειμένου να μπορέσει, ενδεχομένως, να αμφισβητήσει λυσιτελώς και αποτελεσματικώς την άδεια. Η απαίτηση αυτή επιβάλλεται επίσης σε κάθε δικαστή, ο οποίος, αναλόγως των αρμοδιοτήτων του, πρέπει να ελέγχει, αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν αιτήσεως του ενδιαφερομένου, τη νομιμότητα της άδειας.
Επομένως, στο αιτούν δικαστήριο απόκειται να εξακριβώσει αν, στο πλαίσιο της επίμαχης εθνικής πρακτικής, διασφαλίζεται η τήρηση του Χάρτη και της οδηγίας για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες και αν τα πρόσωπα τα οποία αφορούν οι ακροάσεις, όπως ακριβώς και ο δικαστής που είναι επιφορτισμένος με τον έλεγχο της νομιμότητας της άδειας για τη χρήση των μεθόδων αυτών, είναι σε θέση να κατανοήσουν τους λόγους για τους οποίους χορηγήθηκε η άδεια αυτή.
Συναφώς, το Δικαστήριο διευκρινίζει ότι, εφόσον η άδεια χορηγείται βάσει αιτιολογημένου και εμπεριστατωμένου αιτήματος των αρμόδιων εθνικών αρχών, πρέπει να εξακριβωθεί, αφενός, ότι τα πρόσωπα τα οποία αφορούν οι ακροάσεις μπορούν να έχουν πρόσβαση όχι μόνο στην απόφαση περί χορηγήσεως αδείας, αλλά και στη σχετική αίτηση.
Αφετέρου, τα ίδια αυτά πρόσωπα πρέπει να μπορούν, από την ανάγνωση του σχετικού αιτήματος σε συνδυασμό με την απόφαση περί χορηγήσεως αδείας, να κατανοήσουν ευχερώς και επακριβώς τους συγκεκριμένους λόγους για τους οποίους χορηγήθηκε η άδεια υπό το πρίσμα των πραγματικών και νομικών στοιχείων που χαρακτηρίζουν την περίπτωση για την οποία υποβλήθηκε η αίτηση, όπως επίσης πρέπει, από την ανάγνωση του αιτήματος και της απόφασης, να συνάγεται απαραιτήτως η διάρκεια ισχύος της άδειας.
Ειδικότερα, όταν στην απόφαση περί χορηγήσεως αδείας γίνεται απλώς μνεία της διάρκειας ισχύος της άδειας και περιλαμβάνεται δήλωση περί τηρήσεως των νομικών διατάξεων τις οποίες μνημονεύει, πρωταρχική σημασία έχει η αναφορά στην αίτηση όλων των αναγκαίων πληροφοριών, ούτως ώστε οι ενδιαφερόμενοι να είναι σε θέση να αντιληφθούν, με βάση τις πληροφορίες αυτές και μόνον, ότι ο δικαστής που χορήγησε την άδεια διαπίστωσε, βασιζόμενος στην αιτιολογία που περιέχεται στην αίτηση, ότι είχε τηρηθεί το σύνολο των προϋποθέσεων του νόμου.
Αν από την ανάγνωση της αιτήσεως σε συνδυασμό με τη συνακόλουθη άδεια δεν μπορούν να γίνουν αντιληπτοί ευχερώς και επακριβώς οι λόγοι για τους οποίους χορηγήθηκε η άδεια, θα πρέπει να διαπιστωθεί ότι δεν τηρείται η υποχρέωση αιτιολογήσεως που απορρέει από τον Χάρτη. (πηγή curia.europa.eu/photo freepik.com)
____________
[1] Άρθρο 15, παράγραφος 1, της οδηγίας 2002/58/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2002, σχετικά με την επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και την προστασία της ιδιωτικής ζωής στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών (οδηγία για την προστασία ιδιωτικής ζωής στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες) (ΕΕ 2002, L 201, σ. 37)
[2] Άρθρο 5, παράγραφος 1, της οδηγίας για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες.
[3] Άρθρο 47, δεύτερο εδάφιο, του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Σχόλια